Mụn do nấm (Fungal acne): Cách nhận biết và trị dứt điểm

Mụn do nấm, hay còn gọi là fungal acne, là một tình trạng da liễu thường bị nhầm lẫn với mụn trứng cá thông thường. Trong y khoa, nó được gọi là Malassezia folliculitis hoặc Pityrosporum folliculitis, do nấm men Malassezia phát triển quá mức trong nang lông. Không giống mụn trứng cá do vi khuẩn Propionibacterium acnes, mụn do nấm thường gây ngứa và không đáp ứng với các sản phẩm trị mụn thông thường như benzoyl peroxide hoặc salicylic acid. Tình trạng này phổ biến ở những người có da dầu, sống ở môi trường nóng ẩm, hoặc không vệ sinh da đúng cách sau khi đổ mồ hôi.

Hiểu rõ cách nhận biết và điều trị mụn do nấm là rất quan trọng để kiểm soát tình trạng này và ngăn ngừa tái phát. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về dấu hiệu, nguyên nhân, phương pháp điều trị, và cách phòng ngừa mụn do nấm, giúp bạn có làn da khỏe mạnh và tự tin.

1. Mụn do nấm là gì?

Mụn do nấm không phải là mụn trứng cá thực sự mà là một dạng viêm nang lông do nấm men Malassezia gây ra. Nấm Malassezia thường tồn tại tự nhiên trên da, đặc biệt ở những vùng tiết nhiều bã nhờn như trán, mũi, cằm, ngực, lưng, và da đầu. Khi điều kiện môi trường thuận lợi, như độ ẩm cao hoặc da dầu, nấm có thể phát triển quá mức, dẫn đến viêm nang lông và hình thành các nốt mụn nhỏ, đỏ, và ngứa.

Malassezia chiếm 53-80% tổng số nấm trên cơ thể và thường gặp ở vùng da tiết bã nhờn. Tình trạng này phổ biến hơn ở thanh thiếu niên do tăng tiết bã nhờn, ở nam giới, và ở những người sống trong khí hậu nóng ẩm.

2. Cách nhận biết mụn do nấm

Mụn do nấm có các đặc điểm riêng biệt, giúp phân biệt với các loại mụn khác:

• Hình thái: Các nốt mụn nhỏ (1-2mm), đỏ, có thể chứa mủ, tập trung thành cụm. Không có mụn đầu đen hoặc đầu trắng như mụn trứng cá. Khi vỡ, có thể thấy dịch trắng đặc.
• Vị trí: Thường xuất hiện ở trán (57.1%), lưng (53%), ngực (36.7%), cánh tay (38.8%), và cổ (18.3%).
• Cảm giác: Gây ngứa râm ran (79.6% trường hợp), đôi khi rát hoặc khó chịu, khác với mụn trứng cá không gây ngứa.
• Không đáp ứng với điều trị mụn thông thường: Sản phẩm chứa benzoyl peroxide hoặc salicylic acid không hiệu quả, thậm chí có thể làm tình trạng nặng hơn do làm mất cân bằng hệ vi sinh da

Phân biệt với các loại mụn khác

Nếu bạn không chắc chắn, bác sĩ da liễu có thể sử dụng kính hiển vi để kiểm tra bào tử nấm, xác định chính xác tình trạng.

3. Nguyên nhân gây mụn do nấm

Mụn do nấm xảy ra khi nấm Malassezia phát triển quá mức, do các yếu tố sau:

• Môi trường nóng ẩm: Độ ẩm cao, đặc biệt ở mùa hè, tạo điều kiện cho nấm phát triển.
• Da dầu: Bã nhờn cung cấp dinh dưỡng cho nấm Malassezia.
• Mồ hôi: Không vệ sinh da sau khi đổ mồ hôi, đặc biệt sau tập thể dục, làm tăng nguy cơ.
• Sử dụng kháng sinh kéo dài: Làm mất cân bằng hệ vi sinh da, tạo cơ hội cho nấm phát triển.
• Mỹ phẩm chứa dầu: Sản phẩm có axit béo (Lauric, Palmitic, Stearic, Oleic, Linoleic) hoặc thành phần lên men (Galactomyces) làm tắc nghẽn lỗ chân lông
• Rối loạn miễn dịch: Tiểu đường, HIV, hoặc sử dụng corticosteroid làm tăng nguy cơ.
• Lối sống: Stress, mặc quần áo bó sát, hoặc không vệ sinh đồ dùng cá nhân (khăn, gối) cũng góp phần.

4. Cách điều trị mụn do nấm

Điều trị mụn do nấm cần tập trung vào việc kiểm soát nấm Malassezia. Dưới đây là các phương pháp hiệu quả:

4.1. Thuốc chống nấm

• Thuốc bôi:
  • Ketoconazole 2%: Dùng kem hoặc dầu gội (như Nizoral), bôi lên vùng da bị ảnh hưởng, để 5 phút rồi rửa sạch, sử dụng hàng đêm trong 1-2 tuần.
  • Zinc Pyrithione 1% hoặc Selenium Sulphide 2.5%: Dùng tương tự, nhưng khó tìm hơn.
  • Sản phẩm chứa lưu huỳnh: giúp giảm viêm và kiểm soát nấm.
• Thuốc uống:
  • Ketoconazole 200mg: Người lớn dùng 200mg/ngày (nặng hơn dùng 400mg/ngày), trẻ em trên 2 tuổi dùng 3.3–6.6mg/kg/ngày, trong 1-2 tháng.
  • Itraconazole 100mg: Người lớn dùng 100mg/ngày trong 15 ngày (nặng hơn dùng 200mg/ngày trong 2 tháng).

4.2. Liệu pháp phụ trợ

• Photodynamic therapy (PDT): Sử dụng methyl aminolevulinate (MAL), thực hiện 3 buổi cách 2 tuần, giúp tiêu diệt nấm và giảm viêm.
• Tretinoin: Thuốc bôi giúp giảm sừng hóa và thúc đẩy tái tạo da.

4.3. Chăm sóc da

• Sữa rửa mặt dịu nhẹ: Chọn sản phẩm không chứa dầu, có thể chứa salicylic acid hoặc lactic acid để làm sạch da.
• Tránh sản phẩm chứa dầu: Không dùng mỹ phẩm có axit béo hoặc thành phần lên men, vì chúng nuôi dưỡng nấm.
• Thành phần hỗ trợ: Mật ong nguyên chất, propolis, hoặc trà xanh có tác dụng kháng khuẩn và chống viêm.

4.4. Biện pháp tự nhiên

• Dầu oregano: Pha loãng và bôi lên mụn, nhưng cần thận trọng vì có thể gây kích ứng.
• Trà xanh: Dùng tinh chất hoặc rửa mặt để giảm viêm.

4.5. Lưu ý khi điều trị

• Không tự ý dùng thuốc uống mà không có chỉ định của bác sĩ.
• Nếu tình trạng không cải thiện sau 1-2 tuần, hãy đến bác sĩ da liễu.
• Sử dụng kem chống nắng không gây bí da để bảo vệ da trong quá trình điều trị

5. Cách phòng ngừa mụn do nấm tái phát

Để ngăn ngừa mụn do nấm tái phát, bạn cần duy trì lối sống và chăm sóc da phù hợp:

• Giữ da sạch và khô: Tắm rửa ngay sau khi đổ mồ hôi, sử dụng sữa rửa mặt không chứa dầu
• Sử dụng mỹ phẩm phù hợp: Chọn sản phẩm không gây bí da (non-comedogenic) và không chứa dầu (oil-free).
• Mặc quần áo thoáng mát: Ưu tiên vải thấm hút mồ hôi, tránh quần áo bó sát.
• Kiểm soát độ ẩm da: Tránh môi trường quá ẩm như phòng tắm hơi hoặc sauna.
• Cân bằng hệ vi sinh da: Hạn chế lạm dụng kháng sinh, tuân theo chỉ định bác sĩ.
• Vệ sinh đồ dùng cá nhân: Thay khăn mặt, vỏ gối thường xuyên để tránh lây lan nấm.
• Tham khảo bác sĩ da liễu: Nếu bạn có nguy cơ cao (da dầu, sống ở vùng nóng ẩm), hãy kiểm tra da định kỳ.

6. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn nên đến bác sĩ da liễu nếu:

• Mụn do nấm kéo dài hơn 4-6 tuần dù đã điều trị tại nhà.
• Mụn lan rộng, gây ngứa dữ dội, hoặc có dấu hiệu nhiễm trùng (sưng, đỏ, mủ).
• Bạn cần dùng thuốc uống hoặc liệu pháp chuyên sâu.
• Tình trạng ảnh hưởng đến tâm lý hoặc chất lượng cuộc sống.

Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm để xác định nấm Malassezia và kê đơn điều trị phù hợp.

7. Kết luận

Mụn do nấm (Malassezia folliculitis) là một tình trạng da liễu phổ biến nhưng dễ bị nhầm lẫn với mụn trứng cá. Với các dấu hiệu như nốt mụn nhỏ, ngứa, và không đáp ứng với sản phẩm trị mụn thông thường, việc nhận biết đúng là bước đầu tiên để điều trị hiệu quả. Sử dụng thuốc chống nấm, chăm sóc da đúng cách, và duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp bạn loại bỏ mụn do nấm và ngăn ngừa tái phát. Nếu tình trạng kéo dài hoặc nghiêm trọng, hãy đến bác sĩ da liễu để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Bằng cách hiểu rõ về mụn do nấm và áp dụng các biện pháp phòng ngừa, bạn có thể giữ cho làn da luôn khỏe mạnh, sạch sẽ, và tự tin.